Chính thức bãi bỏ cụm từ “Mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có từ 1 đến 2 con”

Luật Dân số được Quốc hội thông qua sáng 10/12 với nhiều điểm mới liên quan các giải pháp duy trì mức sinh thay thế, sẽ có hiệu lực từ 1/7/2026.

Theo quy định mới của Luật Dân số, trong trường hợp sinh con thứ hai, thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ là 7 tháng; lao động nam là 10 ngày làm việc khi vợ sinh con.

Luật cũng nêu rõ sẽ có hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người; hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ ở tỉnh, thành phố có mức sinh dưới mức sinh thay thế và hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi.

Đặc biệt, theo quy định của luật, người có từ 2 con đẻ trở lên sẽ được ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở.

Người có từ 2 con đẻ trở lên sẽ được ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội (Ảnh minh họa: Nguyễn Sơn).

Trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Luật Dân số được Chính phủ gửi tới Quốc hội, Chính phủ cho biết có ý kiến đề nghị bổ sung quy định để chính thức tuyên bố việc thực hiện chính sách Nhà nước về dân số và phát triển gắn với xây dựng đất nước giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, thay thế chính sách kế hoạch hóa gia đình đang được quy định tại Luật Chăm sóc sức khỏe nhân dân từ năm 1989.

Tiếp thu ý kiến này, Chính phủ cho biết Luật đã bổ sung quy định bãi bỏ cụm từ “Mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có từ một đến hai con” tại khoản 1 Điều 43 của Luật Bảo vệ sức khỏe nhân dân. Như vậy, thay vì khuyến khích mỗi cặp vợ chồng chỉ có từ 1 đến 2 con như quy định cũ, luật mới trao quyền tự quyết về thời điểm, số lượng và khoảng cách sinh.

Liên quan việc duy trì mức sinh thay thế, cơ quan thẩm tra Luật dân số là Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho rằng các biện pháp để duy trì mức sinh thay thế cơ bản chỉ mang tính hỗ trợ ngắn hạn.

Cơ quan này đề nghị nghiên cứu có biện pháp tổng thể, bền vững, ngoài vấn đề về nhà ở còn các vấn đề về hỗ trợ trong giáo dục (miễn học phí, hỗ trợ chi phí học tập), chăm sóc sức khỏe (bảo hiểm y tế cho trẻ em từ 6 tuổi đến hết 18 tuổi), nhằm tạo điều kiện thực chất để người dân yên tâm kết hôn, sinh đủ 2 con, qua đó đạt được mức sinh thay thế.

Ý kiến của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai cũng cho rằng nếu không có chính sách hỗ trợ đồng bộ rất khó thay đổi quyết định sinh thêm con của các gia đình. Bên cạnh đó, việc áp dụng một chính sách chung của toàn quốc trong việc duy trì mức sinh thay thế có thể không mang lại hiệu quả cao, bởi đặc thù kinh tế – xã hội, văn hóa và điều kiện sống giữa các vùng, miền là rất khác nhau.

Tại phiên thảo luận hội trường, có đại biểu Quốc hội cho rằng thay vì chỉ tập trung kéo dài thời gian nghỉ thai sản cho phụ nữ, cần mở rộng các chính sách hỗ trợ thực chất hơn để giảm gánh nặng cho phụ nữ trong việc sinh con và chăm sóc con nhỏ.

Tiếp thu các ý kiến này, Chính phủ cho biết Luật Dân số đã bổ sung quy định tại khoản 4 Điều 7 theo hướng quy định khung định hướng chính sách tổng thể, căn cơ như chính sách lao động, việc làm, tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, trợ cấp, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, nhà ở và chính sách khác…, nhằm gia tăng tỷ lệ sinh để đạt được mức sinh thay thế bền vững.

Chính phủ khẳng định việc hỗ trợ tăng thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ tài chính khi sinh con được phân nhóm theo đối tượng, địa phương và ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về Nhà ở.

Về việc tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2, cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung đánh giá tác động quy định tăng thời gian nghỉ thai sản khi sinh con thứ 2 dưới góc nhìn từ doanh nghiệp và chính người lao động, bởi việc tăng quyền lợi về chế độ nghỉ thai sản cho các cặp vợ chồng có thể gây e ngại cho chủ sử dụng lao động khi tuyển dụng lao động nữ.

Chính phủ tiếp thu ý kiến này và bổ sung đánh giá tác động việc tăng thời gian nghỉ thai sản nhằm khuyến khích phụ nữ sinh con, đồng thời giúp phụ nữ sau sinh con phục hồi sức khỏe tốt hơn, khi quay lại làm việc với sức khỏe, tinh thần tốt sẽ có hiệu suất làm việc cao, từ đó gắn bó và đóng góp hiệu quả hơn cho doanh nghiệp.

Doanh nghiệp cũng được hưởng lợi khi giảm chi phí tuyển mới, đào tạo lại và nâng cao hình ảnh trách nhiệm xã hội, chia sẻ trách nhiệm của doanh nghiệp với Nhà nước.

Quy định tăng thời gian nghỉ thai sản như Luật dân số, theo Chính phủ, là phù hợp để bảo vệ sức khỏe bà mẹ. Đây là chính sách ưu tiên của Nhà nước nhằm thúc đẩy, hỗ trợ phụ nữ sinh con, sinh đủ hai con, về dài hạn tránh được nguy cơ thiếu hụt lao động.